De kristallenhype: zit er dan echt een helende kracht in stenen en kristallen?

Beroemdheden als Adele, Victoria Beckham en Gwyneth Paltrow maken er geen geheim van dat ze kristallen kopen omdat ze geloven in hun positieve invloed. Ook op sociale media en in wellness-shops leeft het idee dat sommige stenen kunnen helen. Waarom denken mensen dat?

Niet lang geleden was ik op een trouwfeest. Ik gaf een van de andere gasten een complimentje met haar ketting. “Dank je”, zei ze. “Het is agaat. Het helpt me om tot rust te komen in zulke grote groepen.” Niet lang daarna zat ik in een gesprek met verschillende vrouwen, van begin 20 tot eind 30 jaar, die zwoeren bij de helende werking van kristallen. Iemand had een bergkristal staan dat haar hielp bij het mediteren. Een andere droeg tijdens haar zwangerschap een mosagaat, als steun voor een ongecompliceerde bevalling. Geen van deze vrouwen was bijzonder spiritueel, maar kristallen bleken de grote uitzondering.

Misschien niet vreemd: celebrity’s zweren al jaren bij de helende krachten van kristallen. Zo hield zangeres Adele bij haar comeback in 2016 een steen vast die haar hielp bij het overwinnen van haar podiumangst. Kendall Jenner en Bella Hadid worden regelmatig gespot met gepersonaliseerde armbanden die positieve energie moeten bevorderen. De kristallenhype is niet alleen een ding van millennials: ook Gen Z-ers doen eraan mee (check op Tiktok de hashtag #crystaltok). Kristallen zijn intussen een miljardenindustrie geworden, die niet meer voorbehouden is aan geologen en natuurkenners, maar aan jonge mensen die hun wel­be­vin­den willen verbeteren.

Het gesprek op het trouwfeest liet me verbaasd achter – ik had gewoon een mooie ketting gezien. In de nuchtere opvoeding die ik heb genoten, werd er vooral gegniffeld om mensen die aan voorwerpen een bijzondere betekenis hechten. Maar ik was ook nieuwsgierig: waarom zweren zoveel mensen hierbij? Is het een kwestie van “baat het niet dan schaadt het niet”, of is dat te snel gezegd?

De wellnesstrend

De interesse in kristallen is in elk geval niet nieuw. Al in de middeleeuwen werden er bijzondere krachten aan toegeschreven. De stenen werden vaak gebruikt om religieuze objecten te decoreren: ze zouden het mystieke openbaren en waren een reflectie van het licht uit de hemel. Kristallen konden het spirituele tastbaar maken.

“Mensen hadden een honger naar iets fysieks dat geloof en spiritualiteit belichaamde”, zegt Marisa Galvez, die aan de universiteit van Stanford onderzoek doet naar de relatie met kristallen door de eeuwen heen. “Mensen hebben die honger nog steeds en daarom zijn kristallen zo populair. Ze vervullen in zekere zin een spirituele behoefte. Sommigen gaan naar de kerk, anderen doen aan yoga en nog anderen verzamelen kristallen en mediteren ermee.”

Emma Lucy Knowles, auteur van The power of crystal healing en kristallenexpert voor verschillende lifestylemagazines en beroemdheden, omschrijft de voordelen van kristallen als volgt: “We werken met kristallen om het ‘negatieve’ naar boven te halen en het positieve ‘te versterken’, zoals liefde, bescherming, overvloed.” Ook kunnen de kristallen volgens haar gebruikt worden om te “ontgiften van angst, schuldgevoelens en zorgen” en kunnen ze de chakra’s (zogenoemde energiecentra in het lichaam) filteren. Sommige liefhebbers gaan nog verder in hun claims. Op Tiktok doen verschillende filmpjes de ronde die stellen dat bepaalde stenen depressie kunnen beëindigen. Fluoriet helpt je volgens sommigen om van ADHD af te komen. En vergeet lichamelijke klachten niet: bloedsteen tegen verkoudheid, amethist tegen menstruatiepijn.

Het placebo-effect

Dat kristalfans die effecten echt ervaren, is niet ondenkbaar, maar wetenschappelijk bewijs is er niet. Er is ook weinig studie naar gedaan. In een onderzoek van Goldsmiths (Universiteit van Londen) uit 2001 vulden tachtig mensen een vragenlijst in over hun geloof in paranormale fenomenen. Later werd hun gevraagd te mediteren met een echt kristal, of met een kristal van glas. ­Zowel de echte kristallen als de nepversies leverden vergelijkbare sensaties op bij de deelnemers, en mensen die sterker geloofden in paranormale verschijnselen ervoeren meer tintelingen, hitte of vibraties – iets waarvan de onderzoekers hadden gezegd dat het kon gebeuren. Professor en psycholoog Christopher French vat het als volgt samen: “De effecten die de deelnemers zagen, waren de kracht van suggestie, niet de kracht van de kristallen.”

Kortom, er was sprake van een placebo-effect. “Wie gelooft dat een behandeling hem of haar een beter gevoel zal geven, voelt zich nadien vaak ook beter, zelfs als bekend is dat die therapeutisch waardeloos is”, zegt French.

Op zichzelf is daar niet zoveel mis mee. Maar er zitten grenzen aan. Een maansteen dragen omdat je gelooft dat hij een gezonde zwangerschap ondersteunt kan weinig kwaad. Maar wat als je bewezen therapieën en remedies aan je voorbij laat gaan. Dat gevaar ligt bij #crystaltok op de loer: als een kristal je ondersteunt bij je ADHD, waarom zou je dan nog medicatie nemen? Of naar een therapeut gaan vanwege een depressie, als kristallen je een ‘schone en natuurlijke’ uitweg bieden? Baat het niet, dan schaadt het in dit geval wél.

Connectie met de aarde

Voor de meeste kristalliefhebbers zal dit misschien zo’n vaart niet lopen. Kristallen geven een connectie met het spirituele, het zijn fysieke, tastbare objecten die als herinnering kunnen dienen aan waar je belang aan hecht. Optimisme, creativiteit, connectie met de wereld om je heen: ze staan symbool voor wat je belangrijk vindt. Ze verbinden je aan je waarden én aan de aarde.

Het is dan ook ironisch dat de manier waarop kristallen worden gewonnen, vaak ingaat tegen de symboliek die liefhebbers ervan graag aan hun stenen verbinden. In de eerste plaats zijn de stenen zelf niet echt duurzaam. Mijnbouw, of dat nu voor koper of kristal is, heeft een impact op het milieu. Daarnaast is de industrie niet goed gereguleerd. Vaak worden arbeiders in de mijnbouw onderbetaald en doen ze gevaarlijk werk. Mijnen in Myanmar en Congo worden gelinkt aan ernstige mensenrechtenschendingen. In sommige mijnen in Congo werken kinderen van 7 jaar, zegt de milieuorganisatie Earthworks. De ngo Global Witness stelt dat de taliban tot 20 miljoen dollar per jaar verdienen aan de mijnen in Afghanistan, waar lapis lazuli wordt gedolven. De stenen zouden het paranormale vermogen bevorderen – en dragen dus bij aan de financiering van een tiranniek regime.

Hoewel veelvoorkomende stenen als toermalijn, amethist en kwarts bijproducten zijn van andere vormen van mijnbouw, hoeven mijnen niet te vermelden welke bijproducten ze precies verkopen. De hele productielijn is schimmig. Een reporter bij het Amerikaanse magazine The New Republic probeerde de herkomst te vinden van kristallen op populaire websites. Dat bleek vrijwel onmogelijk. De kristallen die wel te traceren waren, kwamen uit grote mijnen in de VSdie bekendstaan om de manier waarop ze ecosystemen en drinkwater vervuilen. De Britse krant The Guardian vergeleek kristallen in 2019 met bloeddiamanten: prachtige stenen waar een wereld van ellende achter schuilgaat.

Dat staat haaks op de waarden die de meeste kristalliefhebbers aanhangen. Ik weet zeker dat niemand op dat trouwfeest kinderarbeid wilde ondersteunen. Wellicht worden ze in eerste instantie verblind door de schoonheid van de kristallen: natuurlijk zijn het mooie stenen, en als ze ook nog positief werken, waarom zou je ze niet in huis etaleren? Er bestaat geen fair trade-keurmerk voor stenen – en er is dan ook weinig bewustzijn dat de meeste níét op eerlijke wijze gewonnen worden.

Maar dat besef begint er te komen. Zo is er een petitie met bijna 17.000 handtekeningen die Goop, het wellnessbedrijf van Gwyneth Paltrow, oproept alleen ethisch gedolven kristallen te verkopen. Consumenten van kristallen hebben een sleutel in handen om de industrie te veranderen. Tot die tijd zullen kristalliefhebbers meer ogen moeten openen dan alleen hun derde.

Bron: Else Boer https://www.standaard.be/cnt/dmf20240214_96494214